یکشنبه, ۱۱ خرداد ۱۴۰۴ / ۱۱:۳۰:۲۹
تبریز، گنجینه‌ای گرانبها از تاریخ را در دل خود جای داده است. از خانه‌های تاریخی گرفته تا انواع موزه‌های باستانی و قدیمی در این شهر جای دارند که هر یک بیانگر قدمت دور و دراز این شهر در سالیان گذشته است.
به گزارش بوم هنر، حال برای نیم نگاهی به این گنجینه‌های تاریخی شهر اولین‌ها با اتوبوس‌های تبریزگردی سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری تبریز همراه شده و رهسپار دیار گذشتگان می‌شویم.
نخست برای سوار شدن به این اتوبوس‌ها باید راس ساعت ۱۶ در ایستگاه شهید بهشتی حاضر بودیم. انتظار داریم که مسافران این اتوبوس فقط تعدادی از میهمانان شهر باشند که برای گشت و گذار به تبریز آمده‌اند.
اما حقیقت چیزی فراتر از تصورات است. خیل عظیمی از مردم بومی و غیربومی در ایستگاه به انتظار اتوبوس تبریزگردی نشسته‌اند و آنچه که در همین وهله نخست به ذهن می‌رسد، این است که آیا اتوبوس کافی برای سوار کردن همه وجود دارد؟
ازدحام جمعیت آنقدر زیاد است که چند اتوبوس هم جوابگوی آن نیست چرا که اغلب مسافران مجبور به ایستادن شده‌اند. اتوبوس‌ها تقریبا پر شده و حتی جای سوزن انداختن هم نیست. گویی استقبال از اتوبوس تبریزگردی بی سابقه است و همه را غافل گیر کرده است.
وقتی که در گوشه‌ای به انتظار رسیدن نوبت برای سوار شدن ایستاده‌ایم، برخی با زبان فارسی و برخی با زبان ترکی در حال بگو بخند با همدیگر هستند. همه از نرسیدن اتوبوس کافی گله دارند اما رانندگان اتوبوس‌ها به مسافران می‌گویند که در اتوبوس نایستند زیرا اتوبوس کافی وجود دارد فقط باید صبر کنند تا از راه برسد. اما مردم به جای این‌که ساعتی صبر کنند ترجیح می‌دهند ایستاده سوار اتوبوس شوند.
در این حال یکی از بانوانی که با زبان فارسی صحبت می‌کند، به ما می‌گوید: «ما از زنجان آمده‌ایم. شما اهل تبریز هستید؟ جایی برای خرید کفش سراغ دارید؟» گویی آوازه کفش تبریز این مسافر نوروزی را به سمت تبریز کشانده است. به او آدرس چند محل از جمله بازار مسقف تبریز را می‌دهیم و می‌پرسیم: «چه عجب برای گردش، اتوبوس‌های تبریزگردی را ترجیح داده‌اید؟» جواب می‌دهد: «این سومین بار است که برای گردش به تبریز آمده‌ایم. اما هر بار بدون این‌که در این شهر گشت و گذاری داشته باشیم برگشته‌ایم. اما این بار خواستیم سفرمان پربار باشد و به موزه‌ها و خانه‌های تاریخی که شنیده‌ایم برویم.» برایش سفر خوبی را آرزو می‌کنیم و سوار اتوبوس می‌شویم.
در همین حین یکی از مادران کهنسال چادری که اهل تبریز است، از ما می‌پرسد: «دخترم این اتوبوس‌ها کجا می‌روند؟» می‌گوییم:«امروز به موزه قاجار، تجارتخانه نصیرزاده و موزه عصرآهن می‌روند.» بار دیگر می‌پرسد:« چقدر می‌گیرد؟» می‌گوییم:«مادر جان، رایگان است.» با خود زمزمه می‌کند:«پس من هم سوار شوم. دلم می‌خواهد بدانم این موزه‌ها چیستند.»
خلاصه پس از جای گیری همه مسافران، اتوبوس حرکت می‌کند. از سوی راهنمای موزه یادآوری می‌شود که سوار هر اتوبوسی شدید در همان اتوبوس بمانید تا بی نظمی ایجاد نشود. مردم سرپا گوش به صحبت‌های لیدر گروه نشسته‌اند.
مقصد نخست، تجارتخانه نصیرزاده، نخستین تجارتخانه ثبت ملی شده آذربایجان واقع در خیابان شریعتی است. این بنای تاریخی دارای ۶۰۰ مترمربع عرصه و ۸۵۰ مترمربع اعیانی است که امروز به عنوان گالری فرش نفیس و تاریخی فعالیت دارد. تجارتخانه نصیرزاده از جمله تجارت‌خانه‌های مهم تبریز قدیم بود که در آن تجارت تنباکو جریان داشت.
به محض این‌که بازدیدکنندگان وارد این بنای تاریخی می‌شوند، فلش دوربین‌های عکس برداری خود را روشن می‌کنند و بازار عکس برداری شروع می‌شود.
آنچه که در این بنای تاریخی مشهود است، ورنی و گلیم‌هایی است که در جای جای حیاط و اندرونی آن قرار داده شده است. حوض کوچکی که در وسط حیاط وجود دارد و سیب‌هایی که در داخل آن شناور هستند هم آمدن بهاری دیگر را تداعی می‌کند.
حضور در این تجارتخانه و گام به گام شدن در تاریخ آن، احساس غریبی برای بسیاری ایجاد کرده است. گویی تصور می‌کنند که به سالیان گذشته، زمانی که رفت و آمد در این تجارتخانه برپا بود، بازگشته‌اند.
پس از توقفی نیم ساعته در این ساختمان قدیمی و گرفتن عکس از جای جای آن، زمان رفتن فرا می‌رسد. مسافران بار دیگر سوار اتوبوس شده و راهی مقصد بعدی می‌شوند.
مقصد دوم ما موزه قاجار یا همان خانه امیرنظام است. این خانه تاریخی در محله ششگلان تبریز واقع شده و تاریخ احداث آن به زمان حکومت عباس میرزا (قاجاریه) می‌رسد و زمانی محل اقامت امیر کبیر بوده است.
این خانه با ۱۲۰۰ متر مربع مساحت مشتمل بر حیاط اندرونی و بیرونی است و حیاط شمالی آن به کوچه فرعی خیابان عارف منتهی می‌شود. در طبقه پایین بنا حوضخانه‌ای وجود دارد که با ستون‌های سنگی و طاق‌های آجری زینت داده شده است. طبقه فوقانی آن نیز شامل یک سالن بزرگ بوده که دارای ایوانی سرتاسری با ۱۶ ستون است. جالبترین قسمت‌های بنا، گچبری‌های زیبا و منقوش آن است که در نماهای شمالی و جنوبی بکار رفته است.
از خود خانه که بگذریم، حیاطش بسیار باصفا است. حوض، درختان و صندلی‌هایی که در این میان وجود دارد، محیطی زیبا برای گذران اوقاف فراهم کرده است. کودکان در کنار این حوض‌ها مشغول بازی هستند و صدای کودکانه آن‌ها حیاط خانه امیرنظام را پر کرده است.
وقتی زمان رفتن فرا می‌رسد، در ساعت گفته شده همه در اتوبوس حاضر هستند و سفر به مقصد سوم آغاز می‌شود.
مقصد بعدی موزه معروف عصر آهن است. البته رفتن به این موزه یک شرط مهم دارد و آن این است که به خاطر موقعیت موزه، حداکثر ۱۵ نفر می‌توانند همزمان وارد موزه شوند و این موضوع برای جمعیت حاضر ایرادی ندارد. گویی همه مشتاق هستند که وارد دوران باستان شوند حتی اگر برایش چندین ساعت هم صبر کند.
موزه عصر آهن در واقع کشفیاتی مربوط به دوران باستان با قدمت ۳۵۰۰ سال است که در سال ۱۳۷۶ طی عملیات خاک برداری نزدیک «مسجد کبود تبریز» کشف شده است. این دوره باستان که تاریخ آغاز بشریت را روایت می‌کند در قالب یک موزه صحرایی (نخستین موزه صحرایی کشور) پذیرای بازدیدکنندگان است.
آثار مختلفی در موزه عصر آهن تبریز وجود دارد که مهم ترین آن‌ها، گورهای باستانی ۲۰۰۰ ساله هستند. در این موزه، مجموعه‌ای از ۳۸ گور باستانی وجود دارد که افراد در آن‌ها به صورت جنینی دفن شده‌اند. علاوه بر این گورها، ظروف سفالی، اشیای زینتی و ابزارآلات کشف شده مربوط به دوره‌های مختلفی چون قاجاریه، زندیه، صفویه، تیموری و ایلخانی هم در این موزه باستانی وجود دارد.
پس از اتمام بازدید از این موزه باستانی، اتوبوس‌های تبریزگردی راهی ایستگاه نخست خود یعنی ایستگاه شهیدبهشتی می‌شوند.
سفر ما با اتوبوس‌های تبریزگردی به اتمام رسید اما این نقطه پایانی نبود. اتوبوس‌های تبریزگردی سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری تبریز در ایام نوروز در دو شیفت ساعتی ۹ صبح و ۱۶ بعدازظهر در دو ایستگاه اصلی “چهارراه بهشتی” و ” پارکینگ ائل گلی” کاار انتقال گردشگران نوروزی تبریز به اماکن دیدنی و متنوع شهر را انجام دادند و در مدت نوروز هزاران مسافر از همشهری گرفته تا گردشگر نوروزی را به مقاصد زیبای شهر رسانده‌اند.
این بار نوبت موزه قاجار، موزه عصرآهن و تجارتخانه نصیرزاده بود. از این پس نوبت چه مکان‌های تاریخی است و مسافران تبریز، از کدام دریچه، به دیدار تبریز می‌روند؟
فائزه قره پور
