لزوم رعایت اصول حاکم بر فرایند پژوهش در دانشگاه‌ها

بزرگنمایی تصویر

به گزارش بوم هنر، دکتر اصغر عسگری؛ معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تبریز طی سخنانی در ابتدای این نشست در خصوص اهمیت رعایت اخلاق در پژوهش و حفاظت از منافع دانشگاه و پژوهشگران اظهار کرد: رعایت اصول و قواعد حاکم بر فرایند پژوهش همانند سایر قوانین و مقررات جاری در همه ابعاد مهم و ضروری است.
وی با بیان اینکه رعایت اخلاق پژوهشی تنها ویژه اساتید نبوده و شامل همه محققان، پژوهشگران و دانشجویان نیز می‌شود، خاطرنشان کرد: دانشگاه تبریز در حال حاضر ضمن معرفی اعضای کمیته اخلاق در پژوهش، در حال تدوین کتابچه رعایت اخلاق در پژوهش است که به‌زودی در اختیار اساتید و دنشجویان و پژوهشگران دانشگاه قرار خواهد گرفت.
دکتر عسگری در خاتمه افزود: هدف از تدوین کتابچه اخلاق پژوهشی دانشگاه، روشنگری و آگاه‌سازی محققان و در گام بعدی تشویق و ترغیب برای رعایت اصول اخلاقی در انتشارات برای محافظت از منافع بلند مدت اعضای هیأت علمی است.
نمایه شدن بیش از ۲۸ هزار مقاله از ۸۰ عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز در پایگاه اسکوپوس
مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در تشریح قوانین، مقررات و سیاست‌گذاری‌های آموزش عالی در حوزه اخلاق در پژوهش گفت: متأسفانه در حال حاضر پژوهش در جامعه ما مظلوم واقع شده است.
دکتر صمد نژادابراهیمی ادامه داد: تاکنون بیش از ۲۸ هزار مقاله از ۸۰ عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز در پایگاه اسکوپوس نمایه شده و خوشبختانه روند این تعداد تاکنون رو به رشد بوده و پراستنادترین مقاله – با یک هزار و ۳۳۳ مقاله – متعلق به مرحوم استاد دانشور؛ استاد برجسته شیمی دانشگاه تبریز است.
وی در تشریح اقدامات فرهنگی و پیشگیرانه انجام شده در خصوص رعایت اخلاق پژوهشی گفت: تشکیل کمیته تخصصی اخلاق پژوهش در معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تدوین کتابچه منشور و موازین اخلاق پژوهش و درستکاری علمی و اطلاع رسانی و ارسال به کلیه مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت، پیشنهاد تصویب واحد آموزشی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و کارگاه برای اعضای هیأت علمی، گردآوری و انتشار کتاب گزارش مقابله با تخلفات علمی از جمله اقدامات فرهنگی و پیشگیرانه در این خصوص به شمار می‌رود.
دکتر نژادابراهیمی با تأکید بر ضرورت توجه به مقوله اخلاق علم افزود: توجه به اخلاق علم و انجام اقدامات فرهنگی و پیشگیرانه در این حوزه یکی از ضرورت‌های اساسی در پیشرفت علمی پایدار و انسانی است.
وی ادامه داد: ارائه دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای پژوهشگران، دانشجویان و اساتید با هدف آشنا کردن آ‌ن‎ها با اصول اخلاقی در پژوهش شامل صداقت علمی، احترام به حقوق انسانی و جلوگیری از تبعیض، یکی از اقدامات مهم ما در بحث آموزش اصول اخلاق علم است.
مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یادآور شد: ایجاد چارچوب‌های قانونی و اجرایی از طریق تدوین قوانین و دستورالعمل‌های مشخص برای رسیدگی به تخلفات علمی و اخلاقی از جمله سرقت علمی، جعل داده‌ها و نادیده گرفتن حقوق پژوهشگران، ترویج فرهنگ احترام به حقوق دیگران با برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها و انتشار مقالات و کتب در زمینه اخلاق علم برای آگاهی‌بخشی به جامعه علمی و عمومی، تشویق شفافیت و صداقت، نظارت و پایش مستمر، تأکید بر مسئولیت اجتماعی علم، جلوگیری از تضعیف اعتبار علمی کشور، صیانت از مالکیت فکری، ارج نهادن به اخلاق علمی و ارتقاء کیفیت تولیدات علمی از جمله برنامه‌های انجام شده در بحث اخلاق علم به شمار می‌رود.
وی با بیان اینکه اخلاق علم تضمین کننده پیشرفت علمی و اعتبار جامعه علمی است، گفت: از جمله بدرفتاری‌ها و پیامدهای آن می‌توان به نقض رعایت آگاهانه و نقض حریم خصوصی، داده‌سازی، دستکاری، عدم افشای تعارض منافع، انتشار تقطیع شده و بازی با استنادها، سرقت ادبی، انتشار تکراری، ارسال چندگانه اشاره کرد که این موارد باعث سلب اعتبار از مقالات، وارد شدن به فهرست سیاه مجلات، تحریم، تعلیق و اخراج از سمت‌های علمی می‌شود.
دکتر نژاد ابراهیمی در تشریح مهم‌ترین دلایل سلب اعتبار مقالات علمی(RETRACT) نیز گفت: پاسخگو نبودن نویسنده، سوگیری یا عدم تعادل موضوعات، نقض خط مشی توسط نویسنده و طرف سوم، نگرانی مربوط به تصاویر مندرج در مقاله، تکرار اسناد، نویسندگی، بررسی همتایان، رفاه موضوع انسانی و رفاه حیوانات، آئین دادرسی مدنی و شکایت از نویسنده از جمله مهم‌ترین دلایل سلب اعتبار مقالات علمی است.
در پایان این نشست هم اندیشی یک روزه، اساتید حاضر به بیان نقطه نظرات و همچنین مشکلات و چالش‌های پیش روی خود در امر پژوهش پرداختند.